ROZWÓD I CO DALEJ ?

PODZIAŁ MAJATKU DOROBKOWEGO

Jeśli byli małżonkowie w trakcie trwania małżeństwa zgromadzili majątek, po rozwodzie należy go podzielić. Niemniej jednak zależy to od woli byłych małżonków. Technicznie bowiem wspólność majątkowa małżeńska wraz z orzeczeniem rozwodu przekształca się z mocy prawa we współwłasność w częściach ułamkowych po ½ części. W tym momencie rodzi się pytanie – w jaki sposób ? Odpowiedź nie jest prosta, gdyż wyłącznie od małżonków zależy jak dalej postąpią.

Najczęściej spotykanym sposobem podziału majątku dorobkowego jest podział sądowy, który występuje najczęściej w przypadku braku porozumienia co do sposobu podziału. Innym sposobem jest podział majątku w drodze umowy – jeśli przedmiotem podziału są nieruchomości, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu czy użytkowanie wieczyste wymagane jest zawarcie umowy w formie aktu notarialnego. Niewątpliwie sposób ten może nieść ze sobą niebagatelne koszty z racji zaangażowania notariusza.

Czy zatem istnieje inny, tańszy sposób na podzielenie się wypracowanym w małżeństwie majątkiem?

Novum ostatnich lat stał się podział majątku dorobkowego poprzez ugodę sądową zawartą w postępowaniu pojednawczym. Opłata od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej wynosi 40 zł (w przypadku roszczeń do 10.000 zł) lub 300 zł (w przypadku roszczeń powyżej 10.000 zł), co w porównaniu z kosztami notarialnymi czy długością postępowania sądowego jest rozwiązaniem kuszącym. Jedyną problematyczną kwestią może okazać się porozumienie małżonków co do zaproponowanego sposobu podziału majątku.

W ostatnich latach doktryna i orzecznictwo sądowe wypracowały pogląd, zgodnie z którym przedmiotem zawezwania i ugody mogą być także sprawy, które należą do postępowania nieprocesowego, a w których możliwe jest zawarcie ugody, np. regulujących stosunki prawnorzeczowe (zniesienie współwłasności, ustanowienie drogi koniecznej) i z zakresu prawa spadkowego (dział spadku, podział majątku wspólnego oraz sprawy z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego). Konsekwentnie wskazuje się, że nie ma prawnych ani praktycznych przeszkód do prowadzenia postępowania pojednawczego w sprawach przekazanych do trybu nieprocesowego, jeżeli w sprawach tych występują co najmniej dwaj uczestnicy o sporych stanowiskach, przedmiot sprawy może zostać uregulowany ugodą sądową i możliwe jest ustalenie kręgu uczestników tego postępowania już w chwili wszczęcia postępowania. W razie wielości podmiotów po jednej lub obu stronach postępowanie pojednawcze przeprowadza się z udziałem wszystkich zainteresowanych.

Przykładowo Sąd Najwyższy opowiedział się za dopuszczalnością dokonania działu spadku w drodze zawarcia ugody sądowej (uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 1987r., sygn.. akt III CZP 87/86, publ. OSNC 1988/2-3/24, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1985r., sygn. akt III CRN 52/85, LEX nr 8696).

Czym jest zatem postępowanie pojednawcze ?

Celem tego postępowania jest uregulowanie sporu w drodze ugody sądowej. Niewątpliwie postępowanie pojednawcze nie jest tak sformalizowane jak zwykłe postępowanie rozpoznawcze, a do zawarcia ugody nie jest potrzebne poprzedzenie jej żmudnym postępowaniem dowodowym. W istocie wniosek przyjmuje kształt pozwu, niemniej jednak nie mamy tutaj do czynienia z rygoryzmami dowodowymi rządzącymi większością spraw cywilnych. Celem ugody jest skrócenie i zakończenie postępowania sądowego z chwilą jej zawarcia przed sądem. Nie wyłącza to obowiązku sądu wyjaśnienia okoliczności sprawy i związanych z nimi przesłanek ugody w granicach niezbędnych do prawidłowej oceny dopuszczalności jej zawarcia.

Technicznie postępowanie pojednawcze wszczynane jest przez jedną ze stron wnioskiem o zawezwanie drugiej strony do zawarcia ugody w przedmiocie podziału majątku. We wniosku warto wskazać skład tego majątku, oznaczyć wartość poszczególnych składników oraz proponowany sposób podziału. Następnie Sąd doręcza taki wniosek drugiej stronie i wyznacza posiedzenie sądowe. Strona ta może złożyć odpowiedź na wniosek zawierającą merytoryczne odniesienie się do treści ugody. Na tym posiedzeniu strony mają możliwość zawarcia ugody o treści zaproponowanej przez wnioskodawcę lub zmodyfikowanej przez Strony w trakcie posiedzenia.

Zawarta przed Sądem ugoda ma moc orzeczenia sądowego, tym samym odpowiada postanowieniu sądowemu w przedmiocie podziału majątku dorobkowego. Należy przy tym pamiętać, że taka ugoda jest również umową, więc mają do niej zastosowanie przepisy o wadach oświadczenia woli – uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór albo niepewność nie powstałyby, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy. Po uprawomocnieniu się ugody sądowej będą się nią posługiwały np. w sądzie wieczystoksięgowym.